Bank- og finansieringsverksemd

Bankar kan føre frådrag for tap på utlån og garantiar som er førte til kostnad i årsrekneskapen. Dette er beskrive i skattelova § 14-5 fjerde ledd bokstav g (lovdata.no). Det er IFRS 9 kapittel 5.5 om verdifall (Ifrs.org) som skal leggjast til grunn ved vurdering av utlån og garantiar i årsrekneskapen.  

For utlån som er vurdert til verkeleg verdi over resultatet, skal frådrag for tap på utlån vere basert på vurdering til amortisert kost med effektiv rentemetode i samsvar med IFRS 9. 

Berekna og resultatførte renteinntekter ved vurdering av utlån til amortisert kost med bruk av effektiv rentemetode, skal leggjast til grunn for skatteføremål. Dette erstattar dei alminnelege skattereglane for klassifisering, berekning og tidfesting av renteinntekter og andre inntektselement knytte til utlån. Dette er beskrive i IFRS 9.  

Inntekts- eller kostnadselement knytt til utlån som ikkje inngår i vurderinga av utlån til amortisert kost etter dei nemnde rekneskapsreglane skal behandlast etter dei alminnelege skattereglane. 

Det blir gitt frådrag for beløp som finansføretak tilfører innskottsgarantifondet og krisetiltaksfondet. 

For ein bank i ein annan EØS-stat med filial i Noreg vil det bli gitt frådrag for kostnader til innbetalingar tilsvarande innskottsgaranti- og krisefondet i heimstaten.  

Storleiken på kostnaden som blir allokert til den norske filialen må vere i samsvar med armlengdeprinsippet. Dette inneber at ein bank med hovudsete i Noreg som driv verksemd gjennom ein filial i utlandet, allokerer til filialen ein del av kostnaden til innskottsgaranti- og krisefondet i tråd med armlengdeprinsippet. 

Det blir gitt frådrag for renter av gjelda til banken.  

I tillegg blir det gitt frådrag for renter av fondsobligasjonar som kan likestillast med kjernekapital for banken. Fondsobligasjonar er hybridinstrument som har eigenskapar til felles både med gjelds- og eigenkapitalinstrument. Dei har prioritet før aksjekapital, men etter ansvarleg lånekapital. 

På bakgrunn av at bankar normalt betaler finansskatt på alminneleg inntekt og lønn, er det gitt særreglar for givande og mottakande selskap for konsernbidrag, sjå skattelova § 10-2 første ledd andre punktum. Konsernbidraget skal justerast med ein faktor som svarer til skattesatsen på alminneleg inntekt delt på skattesatsen på alminneleg inntekt for finansskattepliktige selskap. Faktoren for 2023 er 22/25-delar. Sjå folketrygdlova § 23-2 a 

For givarselskapet  

Når eit selskap som pliktar å betale finansskatt yter konsernbidrag til eit selskap som ikkje er finansskattepliktig, blir det berre gitt frådrag for den delen av konsernbidraget som kjem fram etter nedjustering med faktoren for det aktuelle inntektsåret.  

For det mottakande selskapet 

Når eit selskap som pliktar å betale finansskatt får konsernbidrag frå eit selskap som ikkje er finansskattepliktig, er skatteplikta avgrensa til den delen av konsernbidraget som kjem fram etter nedjustering med faktoren for det aktuelle inntektsåret.

Bankar vil normalt måtte betale finansskatt på lønn og alminneleg inntekt. Rapportering for å betale finansskatt på alminneleg inntekt skal skje i skattemeldinga. 

Ved berekninga av utanlandsinntekta for maksimalt kreditfrådrag kan bankar og finansføretak bruke den direkte metoden ved allokering av gjeldsrenter til utanlandsinntekta. Sjå nærare sak frå Skatteklagenemnda frå 23.08.2023. 

Meir informasjon: Kreditfrådrag for skatt betalt i utlandet 

Gevinst, tap og utbytte på aksjar og andre finansielle produkt skal rapporterast i skattemeldinga.  

For 2023 kan dei som skal rapportere svært mange transaksjonar, leggje ved eit rekneark i til dømes Excel-format.  

Bankar skal rapportere rekneskapsmessig og skattemessig verdi av finansielle derivat per 31. desember i næringsspesifikasjonen.

To område er spesielt vanskelege 

• Det eine gjeld overgangen frå resultatrekneskapen til skattepliktig inntekt. For finansielle derivat som er omfatta av fritaksmetoden må overgangen skje gjennom bruk av permanente forskjellar. For finansielle derivat utanfor fritaksmetoden bør overgangen skje gjennom bruk av mellombelse forskjellar, men overgangen kan også skje ved bruk av permanente forskjellar.  
   
  Banken bør uansett ha oversikt over rekneskapsmessige og skattemessige verdiar av derivat, og avstemme at overgangen mellom resultatrekneskapen og skattepliktig inntekt blir rett.
  
  
• Den andre moglegheita for feil er knytt til berekning av skattemessig verdi av finansielle derivat. Rekneskapsmessig blir finansielle derivat normalt rekneskapsførte til verkeleg verdi. Balanseført verdi i rekneskapen består av ulike komponentar som til dømes kostpris, påkomne renter, urealiserte valutagevinstar og -tap, og dessutan justering til verkeleg verdi. Skattemessig verdi vil normalt avvike vesentleg frå rekneskapsmessig verdi, fordi hovudregelen for tidfesting følgjer av realisasjonsprinsippet. Det vil normalt vere forskjell på skattemessig verdi knytt til valuta, påkomne renter og justering til verkeleg verdi. Urealiserte valutagevinstar og -tap skal ikkje inngå i skattepliktig inntekt. 

Sentralt ved allokering av forteneste frå utlånsverksemd vil vere å identifisere dei sentrale risikoberande driftsfunksjonane i selskapet. Dette blir kalla "Key Entrepreneurial Risk-Taking functions", og blir forkorta KERT-funksjonar.  

Slike funksjonar vil i stor grad vere styrande for allokeringa av utlån og tilknytt forteneste. AOA skil mellom KERT-funksjonar knytt til etablering og oppfølging av utlån. For KERT-funksjonar blir det lagt vekt på aktive avgjerder knytte til å akseptere eller forvalte risikoar knytte til utlån. Økonomisk eigarskap til utlånet skal leggjast til staden som utfører funksjonane, som deretter skal føre inntekter og kostnader ved å halde utlånet, overføre utlånet eller selje utlånet til ein tredjepart. Dette er beskrive i AOA 2010 del 2, punkt 8 (Oecd.org). 

Treasury i bank har normalt hovudansvaret for å innhente kapital til banken. Organiseringa av funksjonane og kompleksiteten kan variere, og det vil vere nødvendig å kartleggje og analysere funksjonane nøye for internprisingsføremål. Dei normale funksjonane i treasury er nærare beskrivne mellom anna i AOA 2010 del 2, punkt 162 (Oecd.org). Treasury er også omtalt i OECDs retningslinjer for internprising, kapittel X.

Funding av ein bankfilial må bestå av renteberande og ikkje-renteberande kapital. Ikkje-renteberande kapital blir rekna som "free" capital. Dette er definert som: "i.e. funding that does not give rise to a tax deductible return in the nature of interest." Under AOA 2010 (Oecd.org), skal filialen ha kapital som står i forhold til funksjonane som blir utførte der, dei eigedelane som blir nytta og dei risikoane som dei tek på seg.  

Allokering av ikkje-renteberande kapital er nødvendig for å berekne forteneste til filialen etter armlengdeprinsippet, sjå AOA 2010 del 2, punkt 85 (Oecd.org). 

Kapitalallokeringsmetoden er mest brukt i praksis, men andre metodar er også omtalte som autoriserte metodar, sjå AOA 2010 del 2, punkt 98-105 (Oecd.org). 

Ved allokering av forteneste til bankfilial vil renteinntektene til filialen og rentekostnader ha mykje å seie. Overføringar av kapital mellom hovudkontor og filial vil normalt gi grunnlag for å berekne renter. For bankfilialar er det langvarig praksis å berekne renter på interne fordringar og gjeld mellom hovudkontor og filial, og mellom filialar. Dette kan omtalast som interne disposisjonar knytte til renter ("interest" dealing). 

Ved prising av treasury funksjonar og disposisjonar knytte til renter skal internprisingsmetodar frå OECD sine retningslinjer for internprising nyttast. Dette inkluderer at det i samanliknbaranalysen skal leggjast vekt på mellom anna beløp, valuta, løpetid og andre faktorar som har noko å seie. AOA 2010 del 2, punkt 165 (Oecd.org). 

Det blir understreka i AOA at prisingsmetoden som blir nytta skal gi ei armlengds påskjønning til treasury funksjonar. Interne rentedisposisjonar skal prisast innanfor armlengdeprinsippet. Denne skal reflektere den hypotetiske kapitalstrukturen til bankfilialen inkludert ikkje-renteberande kapital. Sjå AOA 2010 del 2, punkt 169 (Oecd.org). 

Bankar som er registrerte i Meirverdiavgiftsregisteret skal rapportere unntatt finansiell omsetning.

Ver merksam på at unntatt omsetning ikkje blir forveksla med fritatt (0-satsa) omsetning. 

Fordelingsnøkkel

Frådrag for felles driftskostnader kan fordelast etter ein omsetningsbasert fordelingsnøkkel dersom fordelinga i rimeleg grad speglar bruken.

Finansdepartementet har uttalt at all omsetning som er knytt til verksemda, må reknast som ein del av den samla omsetninga for verksemda. 

Fordelingsnøkkelen som er brukt på fellesanskaffingar eller endring av fordelingsprinsipp kan beskrivast eller leggjast ved i mva-meldinga. Dette er ikkje nødvendig viss det har vore dialog med Skatteetaten i rettleiing eller kontroll.  

Omsetning i bankar er som hovudregel fritatt frå meirverdiavgift som følgje av unntaket for finansielle tenester i meirverdiavgiftslova. Lovgivar og Høgsterett har lagt til grunn at dei etablerte tolkingsprinsippa frå EU-retten er ei relevant rettskjelde ved tolkinga av finansunntaket i Noreg. Desse prinsippa er svært praktiske. Dette inneber at rettsutviklinga i EU, spesielt gjennom praksis frå EU-domstolen, er relevant for rettsutviklinga for avgiftsbehandling av finansielle tenester i norske bankar. Tenester som etter arten sin er avgiftspliktige skal avgiftsbereknast også når dei blir leverte av bankar. 

Døme på avgiftspliktig aktivitet

Døme på avgiftspliktig aktivitet er finansiell leasing, eigedomsmekling og rådgivingsverksemd. Når bankar har både avgiftspliktig og unnateke verksemd blir dette gjerne omtalt som “blanda” verksemd, og slik verksemd reiser fleire avgiftsmessige spørsmål.

Avgrensingsspørsmål 

Dersom finansielle tenester blir leverte saman med avgiftspliktige tenester kan det oppstå avgrensingsspørsmål. Det må vurderast om ytingane kan splittast og avgiftsbehandlast separat. Ytingar som ikkje kan splittast må deretter klassifiserast som anten avgiftspliktige eller avgiftsunntatte. Vurderinga er konkret. Regelen på dette området blir gjerne omtalt som “hovudytingslæra” og kjem frå EU-retten. 

Kjøp av tenester frå utlandet

Eit anna viktig avgrensingstema oppstår ved kjøp av tenester frå utlandet. Bankar har ei plikt til å berekne meirverdiavgift på avgiftspliktige fjernleverbare tenester som blir kjøpte frå utanlandske næringsdrivande. Tekniske tenester, til dømes IT, er ei typisk teneste som blir omfatta av avgiftsplikta.  

Underleverandørar til bankar som leverer tenester som blir rekna som finansielle blir ikkje omfatta av avgiftsplikta. Bankane ha då inga plikt til å berekna meirverdiavgift ved snudd avrekning. 

Det må vurderast konkret om tenesta frå underleverandøren er vesentleg og spesifikk for finansunntaket. Dette er prinsipp frå EU-retten som er ein sentral del av norsk avgiftsrett på finansområdet. Det er viktig å gjere konkrete vurderingar av avtalen og innhaldet i tenesta for å vurdere avgiftsplikta. 

Tenester mellom hovudkontor og filialar

Bankar er ofte organiserte med hovudkontor i eitt land og filialar (driftsstader) i andre. Konserninterne tenester mellom hovudkontor og filial blir ikkje rekna som omsetning. Tenester som blir forbrukte i Noreg og som ikkje er avgiftsbelagde i hovudkontoret kan likevel rammast av ein særskild sikringsventil i regelverket for snudd avrekning. Me gjer også merksame på at Finansdepartementet vurderer regelendringar på dette området.